آب مقطر آزمایشگاهی چیست ؟

آب مقطر آزمایشگاهی 

آب مقطر آزمایشگاهی، یکی از اصلی ترین مواردی ایست که در اکثر آزمایشگاه ها از آن استفاده میشود. آب مقطر در واقع آب خالصی است که از روش تقطیر به دست آمده است. به دلیل اینکه آب مقطر آزمایشگاهی ناخالصی ها، مواد معدنی و یون های خود را از دست داده؛ برای مصارف آزمایشگاهی بسیار مناسب است. زیرا آب مقطر آزمایشگاهی به دلیل خالص بودن با مواد گوناگون واکنش نمی‌دهد.

آب مقطر در شستشوی ظروف آزمایشگاهی نیز کاربرد دارد.

کاربرد آب مقطر آزمایشگاهی

به دلیل حساس بودن آزمایشاتی که در آزمایشگاه ها صورت می‌گیرد، وجود کوچک ترین ناخالصی و یا عامل مزاحم می‌تواند نتیجه آزمایشات را دچار اختلال کند. آب یکی از مهم ترین مواردی است که در آزمایش ها استفاده می‌شود و خالص بودن آن امری حیاتی است. آبی که در آزمایشات استفاده می‌شود در صورت داشتن ناخالصی ممکن است نتیجه آزمایش را تغییر دهد. به همین دلیل در آزمایشات از آب مقطر آزمایشگاهی استفاده می‌شود.

موارد کاربرد آب مقطر در آزمایشگاه به شرح زیر است:

• ساخت محلول های مورد نیاز
• شست و شوی ابزار آزمایشگاهی
• ساخت محیط کشت
• تهیه معرف ها و محلول ها
• اندازه گیری الکترولیت
• شستشو و استریل ابزار پزشکی
• در باتری سازی و استفاده به عنوان آب باطری

انواع آب مقطر آزمایشگاهی و خصوصیات آن

این آب به شکل یک بار تقطیر، دوبار تقطیر و سه بار تقطیر در بسته های با ابعاد متنوع موجود است و در دستگاه هایی نظیر اتوکلاو و بن ماری استفاده می شود.

آب درجه  III: برای شستشو و آبکشی وسایل شیشه ای و پلاستیکی و آزمایش هایی چون تجزیه ادرار، مدفوع، ساختن محیط کشت و کارهای میکروب شناسی، بافت شناسی (هیستولوژی).

آب درجه  II: برای معرف سازی، محلول سازی، آزمایشات سرولوژی و کلیه مواردی که آب درجه I لازم نباشد مثل بخشهای بیوشیمی، هماتولوژی، میکروبیولوژی، ایمونولوژی و سایر قسمتها.

آب درجه  I: برای کارهایی که نیاز به حداکثر دقت و صحت و خلوص دارند، به کار می رود.

انواع روش‌های تهیه آب مقطر:

برای تهیه آب مقطر آزمایشگاهی می‌توان از روش‌های تقطیر، اسمز معکوس و دیونیزه کردن استفاده کرد که البته هیچ کدام از این روش‌ها به تنهایی معیارهای کمیته ملی استانداردهای آزمایشگاهی آمریکا را برای تهیه آب مقطر نوع I تأمین نمی‌نمایند. طبق دستورالعمل این کمیته، برای تهیه آب مقطر نوع I باید دو روش تخلیص را با هم استفاده نمود.

آب خالص به ۳ روش تهیه می‌شود:

تقطیر: در این روش، ابتدا آب را جوشانده و سپس بخار آن را سرد می‌نمایند. در این روش آهن، منیزیوم و کلسیم و همچنین ارگانیسم‌ها برداشته شده، اما ناخالصی‌های فرار مانند دی‌اکسید کربن، کلر و آمونیاک جدا نمی‌شوند. آب به دست آمده از این روش نوع II و III می‌باشد.

دیونیزه کردن: در این روش، آب پس از عبور از بین ستون‌های رزینی که حاوی ذرات باردار منفی و مثبت است، عبور داده می‌شود. این ذرات با یون‌های موجود در آب ترکیب شده و آب نهایی حاصله دیونیزه خواهد بود. در این روش، مواد آلی و سایر مواد غیر قابل یونیزه شدن، برداشته و حذف نمی‌شوند. برای تهیه آب مقطر آزمایشگاهی نوع I باید از فیلتر غشایی و شارکول فعال استفاده کنیم.

اسمز معکوس: آب تحت فشار از غشای نیمه تراوا (معمولاً استات سلوز) عبور داده می‌شود. این غشاء، حدود ۹۰% مواد جامد محلول، ۹۸% ناخالصی‌های آلی و مواد غیر قابل حل و ارگانیسم‌های میکروبی را جدا می‌سازد. روش اسمز معکوس، قادر به جداسازی گازهای محلول نبوده و فقط ۱۰% ذرات یونیزه را جدا می‌کند.

موارد استفاده 

نوع I: مواردی که بیشترین صحت و کمترین تداخل‌ها را نیاز دارند؛ از قبیل تهیه محلول‌های استاندارد، بافر، حل کردن سرم‌های کنترل و لیوفیلیزه، الکتروفورز، غربالگری سم شناسی و HPLC، عناصر کمیاب و کشت سلول

نوع  II: در روش‌های معمول آزمایشگاهی که به آب نوع I احتیاج ندارند؛ مانند آزمایـــــــش‌های بیوشیمی، خون شناسی، ایمنولوژی، میکروبیولوژی و سرولوژی

نوع   III: تجزیه ادرار و مدفوع، شستشو و آبکشی ظروف شیشه‌ای، تهیه محیط کشت، بافت شناسی و آزمایش‌های کنترل کیفی مانند تجزیه ادرار

نگهداری 

نگهداری آب نوع I: این نوع آب باید حداکثر ۳-۲ ساعت پس از تهیه مصرف شود.

نگهداری آب نوع  II و III: این انواع آب مقطر را می‌توان در شیشه‌های بروسیلیکاتی یا ظروف پلی‌اتیلنی با درب محکم نگهداری نمود. اما باید به سرعت مصرف شده تا از آلودگی میکروبی آنها با میکروب‌های موجود در هوا جلوگیری شود. آب مقطر حداکثر یک هفته در ظروف پلاستیکی یا شیشه‌ای نگهداری می‌شود. آب دیونیزه برای تعیین مقدار الکترولیت‌ها مناسب‌تر است.