اتوکلاو آزمایشگاهی چیست ؟ بررسی انواع و کاربردها

اتوکلاو آزمایشگاهی یکی از تجهیزاتی است در آزمایشگاه ها، بیمارستان ها، دندانپزشکی ها، مراکز تحقیقاتی و … کاربرد بسیاری دارد. اتوکلاو آزمایشگاهی دستگاهی است که با استفاده از بخار تحت فشار، عمل استریلیزاسیون تجهیزات و ظروف آزمایشگاهی را انجام میدهد. این دستگاه میتواند باکتری ها، ویروس ها و حتی اسپورهای موجود در داخل ظروف را با استفاده از بخار تحت فشار کاملا از بین ببرد.

در این مطلب از وبسایت نور صنعت فردوس به بررسی کامل این دستگاه و کاربردهای انواع مختلف اتوکلاو آزمایشگاهی میپردازیم.

جهت اطلاع از لیست قیمت و خرید اتوکلاو میتوانید با ما در تماس باشید.

در ادامه با ما همراه باشید.

اتوکلاو آزمایشگاهی چیست ؟

اتوکلاو آزمایشگاهی محفظه ای کنترل شده جهت استریل وسایل آزمایشگاهی از طریق بخار میباشد. اتوکلاو لوازم آزمایشگاهی را با گرم کردن آنها تا دمای خاص برای مدت زمان مشخص استریل می کند. اتوکلاو آزمایشگاهی همچنین یک ضدعفونی کننده بخار نامیده می شود که معمولاً در مراکز بهداشتی درمانی و صنایع برای اهداف مختلف استفاده می شود.

یکی از روشهای مرسوم برای استریل سازی لوازم آزمایشگاهی استفاده از بخار تحت فشار با حرارت بالاست که به آن استریل سازی مرطوب گفته میشود. دستگاهی که برای این روش استفاده میشود، اتوکلاو آزمایشگاهی است. البته استفاده از اتوکلاو برای لوازمی که به بخار حساس هستند کاربرد ندارد.

اجزای اتوکلاو آزمایشگاهی

ساده ترین نمونه اتوکلاو، نمونه کوچک و رومیزی آن است که در زیر به بررسی اجزای مختلف آن میپردازیم.

از نظر اجزا و نحوه عملکرد، میتوان گفت تقریبا تمامی انواع اتوکلاو یکسان هستند اما با جزئیات متفاوت.

1. اتاق فشار

محفظه فشار جزء اصلی اتوکلاو بخار است که از یک محفظه داخلی و یک پوشش بیرونی تشکیل شده است.

محفظه داخلی از استیل یا فولاد ضد زنگ ساخته شده است که در داخل محفظه بیرونی ساخته شده از یک قاب آهنی و یا استیل قرار گرفته است.

اتوکلاو هایی که در آزمایشگاه های مراقبت های بهداشتی استفاده می شوند دارای یک محفظه بیرونی هستند که با بخار پر می شود تا زمان رسیدن به دمای استریل سازی کاهش یابد.

محفظه داخلی جایی است که در آن لوازمی که باید استریل شوند قرار داده می شود. اندازه محفظه فشار از 25 لیتر تا 3000 لیتر متغیر است.

2 . درب اتوکلاو

قسمت مهم بعدی اتوکلاو درپوش یا درب اتوکلاو است. هدف از درپوش این است که فضای خارج از اتمسفر را ببندد و در داخل اتوکلاو یک حالت استریل شده ایجاد کند.

درب اتوکلاو از اجزای مختلف دیگری مانند موارد زیر تشکیل شده است:

• فشارسنج

یک فشار سنج روی درب اتوکلاو وجود دارد تا نشان دهنده فشار ایجاد شده در اتوکلاو در حین استریل سازی باشد. فشارسنج بسیار ضروری است زیرا ایمنی اتوکلاو و شرایط کارکرد عملیات را تضمین می کند.

• واحد تخلیه فشار/ سوپاپ

یک سوپاپ روی درب اتوکلاو همان صدای زودپز است.

سوپاپ فشار داخل محفظه را با آزاد کردن مقدار مشخصی بخار کنترل می کند.

• دریچه اطمینان

یک شیر ایمنی روی درب اتوکلاو وجود دارد ، که در مواردی که اتوکلاو عملکرد خود را انجام ندهد یا فشار داخل به طور غیرقابل کنترل افزایش یابد بسیار مهم است.

این شیر دارای یک لایه لاستیکی نازک است که برای رهایی از فشار و جلوگیری از خطر انفجار وجود دارد.

3. مولد بخار

یک ژنراتور بخار الکتریکی یا دیگ بخار در زیر محفظه وجود دارد که از یک سیستم گرمایش الکتریکی برای گرم کردن آب و تولید بخار در محفظه داخلی و خارجی استفاده می کند.

سطح آب موجود در محفظه داخلی حیاتی است که اگر از مقدار مشخصی کمتر باشد، احتمال سوختن سیستم گرمایش وجود دارد.

به طور مشابه ، اگر آب بیش از حد لازم باشد ، ممکن است با سینی ها و سایر اجزای موجود در داخل محفظه تداخل داشته باشد.

4 . مولد خلاء (در صورت وجود)

در برخی از انواع اتوکلاوها ، ژنراتور خلاء جداگانه ای وجود دارد که هوا را از داخل محفظه بیرون می کشد تا خلا در داخل محفظه ایجاد شود.

وجود برخی از حفره های هوا در داخل محفظه ممکن است از رشد میکروارگانیسم های مختلف حمایت کند. به همین دلیل است که محفظه خلاء جزء مهمی از اتوکلاو است.

5 . سیستم خنک کننده پساب

بسیاری از اتوکلاوها دارای سیستم خنک کننده پساب قبل از ورود به لوله های تخلیه هستند. این سیستم به دلیل ارسال آب جوش از اتوکلاو از هرگونه آسیب به لوله زهکشی جلوگیری می کند.

نحوه عملکرد اتوکلاو

اتوکلاو بر اساس استریلیزاسیون حرارتی مرطوب کار می کند که در آن بخار تحت فشار برای استریل کردن مواد موجود در داخل محفظه استفاده می شود.

فشار زیاد نقطه جوش آب را افزایش می دهد و بنابراین به دمای بالاتر برای استریل سازی کمک می کند.

آب معمولاً در دمای 100 درجه سانتی گراد تحت فشار طبیعی جوی (760 میلی متر جیوه) می جوشد. اگر بخواهیم فشار را افزایش دهیم ، نقطه جوش آب افزایش می یابد.

به طور مشابه ، فشار بالا همچنین نفوذ سریع گرما به قسمتهای عمیق تر مواد را تسهیل می کند و رطوبت موجود در بخار باعث انعقاد پروتئین ها می شود که باعث از بین رفتن برگشت ناپذیر عملکرد و فعالیت میکروب ها می شود.

این اصل در اتوکلاو آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرد که در آن آب در دمای 121 درجه سانتی گراد در فشار 15 psi یا 775 میلی متر جیوه می جوشد. هنگامی که این بخار روی سطح تماس پیدا می کند ، با انتشار گرمای نهان میکروب ها را از بین می برد.

پس از اتمام مرحله استریل سازی (که بستگی به میزان آلودگی مواد داخل آن دارد) ، فشار از داخل محفظه از طریق سوپاپ خارج می شود. سپس فشار داخل محفظه با فشار محیط برگشت داده می شود در حالی که اجزای داخل برای مدتی داغ می مانند.

چگونه با اتوکلاو آزمایشگاهی کار کنیم ؟

به طور کلی ، اتوکلاو در دمای 121 درجه سانتی گراد به مدت حداقل 30 دقیقه با استفاده از بخار اشباع تحت حداقل 15 psi فشار کار می کند.

مراحل زیر هنگام استفاده از اتوکلاو باید انجام شود:

• قبل از شروع استفاده از اتوکلاو آزمایشگاهی ، باید آن را برای مواردی که از چرخه قبلی باقی مانده بررسی کنید.
• سپس مقدار کافی آب داخل محفظه قرار می گیرد.
• در حال حاضر ، مواد استریل شده در داخل محفظه قرار می گیرند.
• سپس درب آن بسته می شود و پیچ ها محکم می شوند تا از هوابندی آن اطمینان حاصل شود و بخاری برقی روشن می شود.
• سوپاپ های ایمنی برای حفظ فشار مورد نیاز در محفظه تنظیم می شوند.
• هنگامی که آب داخل محفظه به جوش آمد ، مخلوط هوا و آب اجازه خروج از لوله تخلیه را می دهد تا تمام هوای داخل جابجا شود. هنگامی که حباب های آب از لوله خارج نمی شوند ، می توان جابجایی کامل را تضمین کرد.
• سپس لوله زهکشی بسته می شود و بخار داخل اجازه می دهد تا به سطوح دلخواه برسد (در بیشتر موارد 15 پوند).
• پس از رسیدن فشار ، سوت می زند تا فشار اضافی را از محفظه خارج کند.
• پس از سوت ، اتوکلاو برای مدت زمان نگه داشتن کار می کند ، که در بیشتر موارد 15 دقیقه است.
• در حال حاضر ، بخاری برقی خاموش است و اتوکلاو آزمایشگاهی اجازه می دهد تا سرد شود تا زمانی که فشار سنج نشان دهد فشار داخل به فشار اتمسفر کاهش یافته است.
• سپس لوله تخلیه باز می شود تا هوا از خارج وارد اتوکلاو شود.
• در نهایت ، درب باز می شود و مواد استریل شده از محفظه خارج می شوند.

انواع اتوکلاو

انواع مختلفی از اتوکلاو آزمایشگاهی در بازار موجود است که برخی از آنها عبارتند از:

• اتوکلاو آزمایشگاهی رومیزی

این دستگاه ها به عنوان اجاق های فشار داخلی هنوز در بسیاری از نقاط جهان مورد استفاده قرار می گیرند. نوع مدرنتر دارای یک محفظه فلزی با درب فلزی مطمئن است که می توان آن را با یک واشر لاستیکی محکم و مهر و موم کرد.

دارای شیر تخلیه هوا و بخار ، فشارسنج و سوپاپ ایمنی می باشد. در قسمت پایین محفظه یک بخاری برقی غوطه ور وجود دارد.

• اتوکلاو گرانشی

این نوع متداول اتوکلاو است که در آزمایشگاه ها استفاده می شود. در این نوع اتوکلاو ، بخار از طریق واحد گرمایش داخل محفظه ایجاد می شود ، که سپس برای استریل سازی در اطراف محفظه حرکت می کند. این نوع اتوکلاو نسبت به انواع دیگر ارزان تر است.

• اتوکلاو فشار مثبت

در این نوع اتوکلاو آزمایشگاهی ، بخار در یک مولد بخار جداگانه تولید می شود که سپس به اتوکلاو منتقل می شود. این اتوکلاو سریعتر است زیرا بخار می تواند در عرض چند ثانیه تولید شود. این نوع اتوکلاو نسبت به نوع جابجایی گرانشی بهبود یافته است.

• اتوکلاو فشار منفی

این نوع دیگری از اتوکلاو آزمایشگاهی است که هم مولد بخار و هم مولد خلاء را شامل می شود. در اینجا ، ژنراتور خلاء تمام هوا را از داخل اتوکلاو خارج می کند در حالی که مولد بخار، بخار ایجاد می کند. سپس بخار به اتوکلاو منتقل می شود. ما بیشتر این نوع اتوکلاو را توصیه می کنیم زیرا بسیار دقیق است و به سطح اطمینان بالای استریل دست می یابد. این نیز گران ترین نوع اتوکلاو است.

کاربرد اتوکلاو

اتوکلاوها دستگاه های مهمی برای اطمینان از استریل سازی مواد حاوی آب هستند زیرا نمی توان آنها را با استریل کردن با حرارت خشک استریل کرد. علاوه بر این ، اتوکلاوها برای اهداف مختلف دیگر استفاده می شوند.

• از اتوکلاو آزمایشگاهی برای ضدعفونی زباله های بیولوژیکی خاص و استریل سازی محیط ، ابزارها و ظروف آزمایشگاهی استفاده می شود.
• توصیه می شود زباله های پزشکی تنظیم شده که ممکن است حاوی باکتری ها ، ویروس ها و سایر مواد بیولوژیکی باشند قبل از دفع توسط اتوکلاو غیر فعال شوند.
• در آزمایشگاه های پزشکی ، اتوکلاوها برای استریل سازی تجهیزات پزشکی ، ظروف شیشه ای ، تجهیزات جراحی و ضایعات پزشکی استفاده می شود.
• به طور مشابه ، اتوکلاوها برای استریل سازی محیط کشت ، ظروف قابل اتوکلاو ، لوله های پلاستیکی و نوک پیپت استفاده می شوند.

نکات ایمنی

اگرچه استفاده از اتوکلاوها بسیار ساده است ، اما قوانین خاصی وجود دارد که هنگام کار با اتوکلاو باید رعایت شود. برخی از اقدامات احتیاطی مهم که هنگام اجرای اتوکلاو باید رعایت شود عبارتند از:

• اتوکلاوها نباید برای استریل کردن مواد ضد آب یا مقاوم در برابر آب مانند روغن یا پودرها استفاده شوند.
• اتوکلاو آزمایشگاهی نباید بیش از حد شلوغ باشد و مواد باید به گونه ای بارگیری شوند که نفوذ کافی توسط بخار را تضمین کند.
• اقلام مورد نیاز برای اتوکلاو همیشه باید در یک ظرف ثانویه قرار داده شوند.
• فقط از کیسه های قابل اتوکلاو برای زباله های بسته بندی شده در اتوکلاو استفاده می شود.
• اقلام قرار داده شده در داخل محفظه نباید به کناره ها یا بالای محفظه برخورد کنند.
• ضایعات و اقلام تمیز باید جداگانه در اتوکلاو قرار گیرند.
• تلاش برای باز کردن درب هنگام کار کردن اتوکلاو هرگز نباید انجام شود.
• اجزای مایع هرگز نباید در ظروف دربسته اتوکلاو شوند.
• سینی ها یا ظروف پلاستیکی یا پلی اتیلنی نباید استفاده شوند زیرا ممکن است ذوب شده و به اتوکلاو آسیب برساند.
• علاوه بر این ، هرگز مواد آتش زا ، واکنشی ، خورنده ، سمی یا رادیواکتیو ، سفید کننده های خانگی یا بافتهای پارافین را در اتوکلاو قرار ندهید.
• کاغذ نباید مستقیماً داخل اتوکلاو آزمایشگاهی قرار گیرد زیرا یک ماده قابل احتراق است. برای جلوگیری از آتش سوزی ، باید در کیسه زباله روی کیسه زیستی اتوکلاو شود.

منابع :

Autoclave- definition, parts, principle, procedure, types, uses