- تاریخ انتشار: 9 مرداد 1400
شستشوی ظروف آزمایشگاهی یکی از اصلی ترین کارهایی است که باید در آزمایشگاه به درستی انجام شود. انجام درست آزمایشات نیاز به ظروف شیشه ای آزمایشگاهی تمیز دارد. زیرا با دقت ترین آزمایشات ممکن است در صورت استفاده از ظروف شیشه ای کثیف، نتایج نادرستی داشته باشند.
در همه موارد، ظروف شیشه ای باید از نظر فیزیکی و شیمیایی تمیز باشند و در بسیاری از موارد، باید از نظر باکتریولوژیکی تمیز یا استریل باشند. همه ظروف شیشه ای باید کاملاً فاقد چربی باشند.
نحوه شستشوی ظروف آزمایشگاهی پیچیده نیست. اما همین مسئله ساده یکی از مهم‌ترین موارد ایمنی در آزمایشگاه محسوب میشود و در صورتی که کاربر این کار را به درستی و با رعایت نکات ایمنی انجام ندهد، ممکن است سلامت او در معرض خطر قرار گیرد.
در این مطلب از وبسایت نور صنعت فردوس، به بررسی نحوه شستشوی ظروف شیشه ای آزمایشگاهی می‌پردازیم.
فهرست مطالب
شستشوی شیشه های آزمایشگاهی
ظروف آزمایشگاهی را در اسرع وقت پس از استفاده بشویید. اگر ظروف آزمایشگاهی بلافاصله تمیز نشوند، ممکن است حذف باقی مانده ها غیرممکن شود. اگر تمیز کردن کامل بلافاصله امکان پذیر نیست، ظروف شیشه ای را در آب خیس کنید.
اکثر اقلام شیشه ای جدید در واکنش کمی قلیایی هستند. برای آزمایش دقیق شیمیایی، ظروف شیشه ای جدید باید چند ساعت در آب اسیدی (محلول 1٪ هیدروکلریک یا نیتریک اسید) خیس شوند.
برای اطلاع از میزان اسیدی بودن محلول ها میتوانید از دستگاه ph متر استفاده کنید.
استفاده از پاک کننده ها
هنگام شستشو، ممکن است از صابون، مواد شوینده یا پودر تمیز کننده (با یا بدون ساینده) استفاده شود. آب باید گرم باشد. برای ظروف شیشه ای که بسیار کثیف هستند ، یک پودر تمیز کننده با ساینده ملایم نتایج رضایت بخش تری خواهد داشت. ساینده نباید شیشه را خراش دهد. در حین شستشو ، تمام قسمت های ظروف شیشه ای باید با یک برس کاملاً تمیز شوند. این بدان معناست که یک مجموعه کامل از برس ها باید در دست باشد. استفاده از برس های الکتریکی برای حجم بالای ظروف آزمایشگاهی توصیه میشود.
استفاده ایمن از اسید کروم
اگر ظروف شیشه ای بیش از حد کدر یا کثیف شوند یا حاوی مواد آلی منعقد شده باشند ، باید با محلول تمیز کننده اسید کرومیک تمیز شوند. دی کرومات باید با احتیاط فراوان استفاده شود زیرا یک ماده خورنده و سرطان زا قوی است.
مدت زمان شستشو با این ماده بستگی به میزان آلودگی ظروف شیشه ای دارد. ظروف شیشه ای نسبتاً تمیز ممکن است فقط به چند دقیقه قرار گرفتن در معرض اسید کروم نیاز داشته باشند. در صورت وجود آوار ، مانند لخته شدن خون ، ممکن است لازم باشد ظروف شیشه ای تمام شب در محلول قرار گیرند.
توصیه‌های ایمنی برای شستشوی ظروف شیشه ای آزمایشگاهی
حین شستشوی ظروف آزمایشگاهی ممکن است مواد اسیدی و بازی و شوینده‌های قوی استفاده شود که برخی از آنها قابل اشتعال و خورنده بوده و در صورت تماس با پوست می‌توانند آسیب‌های جدی را برای کاربر به دنبال داشته باشند. علاوه بر این بخار ناشی از این مواد نیز ممکن است مجاری تنفسی کاربر را تحریک کند. در کنار این مسائل، کار با شیشه آلات آزمایشگاهی به خودی خود نیز خطراتی را به همراه دارد. شیشه‌های شکسته و یا ترک خورده می‌توانند منجر به آسیب دیدن کاربر شوند. به همین دلیل رعایت نکات ایمنی هنگام پاکسازی شیشه‌آلات آزمایشگاهی ضروری است.
برخی از مهم‌ترین نکات ایمنی
- برای جلوگیری از شکستن ظروف، در نگهداری و حمل و نقل آنها دقت کنید.
- ظروف شیشه‌ای را قبل از هر بار استفاده بازرسی کرده و در صورت وجود خراش و یا ترک روی ظرف، از آن استفاده نکنید.
- برای تمیز کردن شیشه‌آلات آزمایشگاهی، از برس و اسفنج‌های نرم استفاده نمایید.
- هنگام تمیز کردن داخل ظروف شیشه‌ای، دقت داشته باشید که ممکن است درون آنها ترک و یا شکستگی وجود داشته باشد.
- جهت کاهش احتمال شکستن شیشه‌آلات آزمایشگاهی، روی سینک از مت‌های پلاستیکی استفاده کنید.
- سینک ظرفشویی را بیش از حد پر نکنید.
- از قرار دادن اجسام فلزی و سخت مانند میله‌ی همزن های آزمایشگاهی و … در داخل ظروف شیشه‌ای خودداری کنید.
- هرگز از محصولات قلیایی قوی و اسید هیدروفلوئوریک به عنوان مواد پاک کننده استفاده نکنید.
- هرگز برای پاک کردن باقیمانده کربن بر روی ظروف، از حرارت استفاده نکنید.
- برای خشک کردن ظروف، حتما آنها را بر روی رک خشک کن قرار دهید.
- در صورت شکستن ظروف، برای جمع‌آوری قطعات شکسته حتما از تجهیزات مناسب استفاده کنید.
- حمام‌های بازی که برای شستشوی ظروف آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند، برای پوست و چشم‌ها بسیار خطرناک هستند. به همین دلیل توصیه میشود حین شستشوی ظروف آزمایشگاهی حتما از تجهیزات حفاظت فردی مانند روپوش آزمایشگاهی، عینک ایمنی و محافظ چشم، دستکش، محافظ صورت و… استفاده نمایید.
- مایعات قلیایی را درون بالن‌های ژوژه یا بورت‌ها نگهداری نکنید.
- موادی که برای شستشوی ظروف آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تنها برای ظروف شیشه‌ای مناسب هستند.
- توجه داشته باشید که قرار دادن ظروف شیشه‌ای در حمام‌های بازی به مدت طولانی، می‌تواند به این ظروف آسیب برساند.
- پیش از قرار دادن ظروف شیشه‌ای درون مواد شوینده، حتما اتصالات پلاستیکی را جدا نمایید .
- حلال‌ها و مواد شوینده را پس از استفاده به صورت ایمن دفع نمایید.
نحوه شستشوی ظروف آزمایشگاهی
همانطور که در قسمت مقدمه نیز گفته شد، شیشه‌آلات آزمایشگاهی ممکن است در طول روز به دفعات مورد استفاده قرار گیرند. به همین دلیل توصیه میشود تا پیش از انجام آزمایش و همچنین پس از هربار استفاده، این ظروف را به دقت پاکسازی کنید.
توجه داشته باشید که شستشوی ظروف آزمایشگاهی به طور کلی شامل ۳ مرحله است:
- شست و شوی با مواد شوینده
- آبکشی
- خشک کردن
در ادامه روش شستشوی ظروف آزمایشگاهی را برای شما بیان خواهیم کرد.
۱- شست و شو با مواد شوینده
شیشه‌آلات آزمایشگاهی پس از استفاده باید فوراً پاکسازی و تمیز شوند. اما در صورتی که این عمل بلافاصله امکان‌پذیر نباشد، می‌توان این تجهیزات را درون آب یا مواد شوینده خیساند و در فرصت مناسب پاکسازی نمود. جهت پاکسازی شیشه‌آلات آزمایشگاهی بسته به نوع و میزان آلودگی، مواد شوینده و پاک‌کننده متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲- آبکشی شیشه آلات آزمایشگاهی پس از پاکسازی
همانطور که گفته شد، برای شستشوی ظروف آزمایشگاهی از پاک کننده و محلول‌های متفاوتی استفاده میشود. اما نکته‌ی حائز اهمیتی که نباید در تمیز کردن این ظروف نادیده گرفت، نحوه صحیح آبکشی این ظروف است. قبل از استفاده از ظروف لازم است تا تمام پاک کننده‌های مورد استفاده اعم از صابون، مواد شوینده و سایر مایعات از شیشه‌آلات پاک شوند. این امر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است زیرا وجود بقایا اندکی از این مواد بر روی ظروف می‌تواند در نتایج آزمایشاتی مانند واکنش‌های سرولوژی و کشت تداخل ایجاد کند.
نکات آبکشی ظروف آزمایشگاهی
- پس از پاکسازی، شیشه‌آلات را با آب شیر آبکشی کنید. پس از آبکشی لوله‌ها، ظروف مندرج، بالن‌ها و ظروف مشابه با آب شیر، اجازه دهید آب به مدت کوتاهی در داخل و روی ظروف جریان پیدا کند، سپس هر ظرف را تا قسمتی با آب پر کرده، تکان داده و مجددا خالی کنید. این مراحل را حداقل ۶ مرتبه تکرار کنید تا از عدم وجود هرگونه ماده شوینده بر روی ظروف مطمئن شوید.
- آبکشی بورت‌ها و پیپت‌های شیشه‌ای ممکن است کمی دشوار باشد. بهترین راه برای آبکشی این ابزار این است که یک شلنگ را به سر شیر وصل کرده و انتهای پیپت‌ها و بورت‌ها را به شلنگ وصل نمایید. اجازه دهید آب از داخل ظروف عبور کند.
- برای آبکشی شیشه‌آلات آزمایشگاهی می‌توان آنها را درون حمام بزرگی از آب مقطر غوطه‌ور کرده و سپس با آب مقطر آبکشی نمود.
- به یاد داشته باشید که برای آزمایشات میکروبیولوژی حساس، پاکسازی باید به صورت دقیق انجام شده و به دنبال آن ظروف ۱۲ مرتبه با آب مقطر آبکشی شوند.
۳- خشک کردن شیشه آلات آزمایشگاهی پس از آبکشی
خشک کردن ظروف شیشه‌ای بر روی حرارت ممکن است خطراتی مانند شکستن و خرد شدن شیشه را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل توصیه میشود تا پس از پاکسازی شیشه‌آلات آزمایشگاهی، حتما آنها را روی رک خشک کن قرار دهید تا به طور کامل خشک شوند.
استریل کردن شیشه‌آلات آلوده
یکی از نکات مهم در رابطه با شستشوی ظروف آزمایشگاهی، استریل کردن آنها است. ظروفی مانند لوله‌های سرولوژی، محیط کشت، پتری دیش و غیره که به موادی به مانند لخته خون آلوده هستند، پیش از پاکسازی باید استریل شود. در غیر این صورت، تماس با این ظروف آلوده می‌تواند خطراتی را برای سلامت کاربر به دنبال داشته باشد.
جهت استریل کردن شیشه آلات آزمایشگاهی به بهترین شکل، ظرف مربوطه را داخل یک سطل بزرگ یا بویلر که با آب پر شده است قرار دهید. و درون بویلر ۱ الی ۲ درصد ماده شوینده بریزید. ظروف را به مدت ۳۰ دقیقه بجوشایند. سپس متناسب با نوع آلودگی، ظروف را با آب شیر آبکشی کرده و یا با استفاده از روش‌های شستشوی ظروف آزمایشگاهی که قبلا ذکر شدند آنها را تمیز نمایید.
علاوه‌بر این، جهت استریل کردن ظروف شیشه‌ای می‌توان آنها را اتوکلاو نموده یا درون آون بخار یا هر دستگاه مشابهی دیگری استریل کرد. به خاطر داشته باشید که در صورت تماس ظروف با نمونه‌های حاوی ویروس یا باکتریهای حامل هاگ، اتوکلاو نمودن ضروری خواهد بود.
جمع بندی
همانطور که گفته شد شستشوی ظروف آزمایشگاهی چندان پیچیده نیست اما در صورتی که کاربر نکات ایمنی را رعایت نکرده و این کار را به صورت اصولی انجام ندهد، ممکن است خطرات جدی سلامت او را تهدید کند.
به طور کلی شستشوی ظروف آزمایشگاهی در آزمایشگاه شامل ۳ مرحله کلی پاکسازی با شوینده مناسب، آبکشی صحیح و خشک کردن ظروف است. ما در این مقاله سعی کردیم تا ضمن توضیح نحوه شستشوی ظروف آزمایشگاهی، نکات مهم ایمنی در حین این کار را نیز بیان کرده باشیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما واقع شده باشد.
دیدگاه شما