ظروف آزمایشگاهی

ظروف آزمایشگاهی جزو اصلی ترین لوازم هر آزمایشگاهی است. ظروف آزمایشگاهی شامل طیف وسیعی است و شامل ظروف عمومی و تخصصی آزمایشگاهی میشود. هر آزمایشگاهی با توجه به نوع فعالیت خود از ظروف خاصی استفاده میکند. در این مطلب از وبسایت نور صنعت فردوس، قصد داریم شما را با انواع مختلف ظروف آزمایشگاهی آشنا کنیم.

ظروف آزمایشگاهی چیست ؟

به دلیل استفاده از مواد شیمیایی و صنعتی مختلف در آزمایشگاه ها و همچنین نیاز به استریل کردن، گرم کردن، سرد کردن، جابجایی، نگهداری، اندازه گیری و دیگر فرآیند هایی که در آزمایشگاه صورت می گیرد، آزمایشگاه ها باید از ظروف و لوازم خاصی استفاده کنند. به همین دلیل ظروف آزمایشگاهی باید دارای ویژگی ها و مشخصه هایی باشند تا از نظر مقاومتی در برابر فرآیند های آزمایشگاهی عملکرد مناسبی داشته باشند. همچنین ظروف آزمایشگاهی برای موارد متعددی استفاده میشوند که موجب آن شد تا در طول زمان طراحی این ظروف تکامل یابد و هر ظرفی برای عملی خاص تخصصی شود.

همانطور که گفته شد، ظروف آزمایشگاهی برای فرآیند های مختلفی که در آزمایشگاه ها صورت میگیرند، به صورت تخصصی طراحی شده اند. همچنین از نظر ساختار مواد تشکیل دهنده ظروف نیز طبقه بندی های مختلفی وجود دارد. به طور کلی ظروف آزمایشگاهی به 3 دسته اصلی؛ ظروف شیشه ای آزمایشگاهی، ظروف پلاستیکی آزمایشگاهی و ظروف فلزی آزمایشگاهی تقسیم میشوند. در ادامه به معرفی کاربرد و انواع ظروفی که در این دسته بندی ها قرار دارند می پردازیم.

کاربرد ظروف شیشه ای 

ظروف آزمایشگاهی شیشه ای، پرکاربرد ترین ظروفی هستند که در آزمایشگاه مورد استفاده قرار میگیرند. این ظروف دارای شفافیت هستند و موادی که درون آنها وجود دارد قابل مشاهده است. اصلی ترین کاربرد این ویژگی، مشاهده فرآیند در حال انجام درون ظرف است.

همچنین جنس این ظروف شیشه ای با توجه به کاربرد آنها تفاوت هایی نیز دارند. به طور کلی ظروف شیشه ای آزمایشگاهی را از جنس های : شیشه آکریلیک، شیشه شکری،‌ شیشه اکسی‌نیتریل،‌ شیشه بروسیلیکات، شیشه soda lime و … میسازند.

کاربرد بیشتر ظروف شیشه ای آزمایشگاهی به دلیل شفافیت ظروف، تحمل بالا در برابر گرما و سرما، قابلیت شستشوی آسان و قابلیت استریل سازی است. اما باید توجه داشته باشید که به این ظروف ضربه ای وارد نشود، زیرا ظروف شیشه ای ظریف و حساس به ضربه هستند و احتمالا شکستن آنها زیاد است.

مهمترین نکته ای که در استفاده از ظروف شیشه ای آزمایشگاهی وجود دارد، توجه به نوع موادی است که در این ظروف ریخته میشود. مخصوصا در مورد مواد شیمیایی و یا اسید آزمایشگاهی باید توجه داشت که به گونه ای نباشد که با ظرف واکنش دهد. این مورد می‌تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد.

همچنین برای شستشوی ظروف آزمایشگاهی میتوان از آب مقطر آزمایشگاهی استفاده کرد.

کاربرد ظروف پلاستیکی 

ظروف پلاستیکی آزمایشگاهی، قیمت پایین تری از ظروف شیشه ای دارند. ظروف پلاستیکی در سالهای اخیر به دلیل پیشرفت بشر در تولید انواع مختلف پلاستیک رواج بیشتری داشته اند. نکته مهمی که در مورد ظروف پلاستیکی وجود دارد، شفاف نبودن آنها به اندازه شیشه است. همچنین مقاومت کمتری در برابر گرم کردن و استریل سازی دارند. اما این ظروف همانند ظروف شیشه ای شکستنی نیستند و در استفاده از آنها حساسیت بالایی وجود ندارد.

به طور کلی ظروف پلاستیکی در آزمایشگاه ها به صورت چند بار مصرف و یا یک بار مصرف هستند. آنها بیشتر برای نگهداری و جابجایی مواردی استفاده می شوند که با پلاستیک واکنش پذیری ندارند.

ظروف پلاستیکی آزمایشگاهی از سه نوع ماده شیمیایی بنام پلی‌اولفین، پلی‌کربنات و فلور کربن ساخته می‌شوند.

کاربرد ظروف فلزی

ظروف فلزی آزمایشگاهی بیشتر از جنس استیل می باشند. ظروف فلزی به دلیل مقاومت بالاتری که نسبت به مواد دیگر دارند، کاربرهای خاص و ویژه تری در آزمایشگاه ها دارند. ظروف فلزی، مخصوصا ظروفی که از استیل ساخته میشوند واکنش پذیری با مواد شیمیایی اسیدی ندارند و برای نگهداری مواد شیمیایی با خاصیت اسیدی کاملا مناسب هستند. همچنین ظروف فلزی به راحتی استریل میشوند و مقاومت بالایی در برابر گرما و سرما دارند. همچنین نشکن هستند و مقاومت بالایی در برابر ضربه های سنگین دارند.

انواع ظروف آزمایشگاهی 

در این قسمت به معرفی کامل انواع ظروف آزمایشگاهی میپردازیم.

لوله آزمایش (Test Tube)

لوله آزمایش به شکل استوانه محدب با انتهای گرد است. شاید بتوان گفت لوله آزمایش پرکاربردترین ظرفی است که در آزمایشگاه استفاده میشود. جنس لوله آزمایش از شیشه شفاف پیرکس است. مقاومت در برابر گرما و خوردگی لوله آزمایش باعث شده است تا از آنها برای گرم کردن محلول و مایعات استفاده شود. همچنین از آنها برای نمونه گیری، ترکیب و نگهداری استفاده میشود. با استفاده از درپوش های پلاستیکی میتوان آنها را مهر و موم کرد. همچنین لوله آزمایش را در ظرف مخصوصی به عنوان “جای لوله آزمایش” نگهداری میکنند. برای جابجایی آنها هم بیشتر از انبرک های مخصوص استفاده میشود.

بِشِر (Beaker)

بشر یک ظرف استوانه ای است که برای نگهداری، مخلوط کردن و گرم کردن مایعات در آزمایشگاه ها استفاده می شود. بیشتر آنها از شیشه ساخته شده اند، اما جهت استفاده از مواد خورنده از انواع پلاستیکی و یا فلزی آن استفاده میشود. بشرها معمولاً انتهای تخت و یا کمی گرد با شکافی در لبه دارند. شکاف موجود در لبه بشر ها مثل لبه پارچ میباشد که برای ریختن مایعات است. اندازه بشرها از یک میلی متر تا چند لیتر است. مشعلهای بونسن ، صفحات حرارتی ، همزن ، انبر ایمنی ، عینک ایمنی و دستکش ابزارهایی هستند که معمولاً هنگام کار با بشر استفاده می شوند.

اِرلِن (Erlenmeyer Flask)

ارلن یا همان ارلن مایر ، یکی از ظروف پرکاربرد آزمایشگاهی است. ارلن یک پایه مخروطی دارد که تقریباً به یک گردن استوانه ای کوچک گسترش می یابد. این شکل باعث می شود که ارلن برای گرمایش استفاده شود. لبه آن توسط درپوش مهر و موم میشد و به محقق اجازه آزادی لرزش یا هم زدن ظرف را بدون ریختن مایع می دهد. ارلن مایر دارای کاربردهای مختلفی مانند نگهداری و اندازه گیری نمونه های مایع شیمیایی است. همچنین می تواند برای مخلوط کردن ، گرم کردن و جوشاندن مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گیرد.

قیف (Funnel)

از قیف های آزمایشگاهی برای هدایت مایعات یا مواد شیمیایی ریزدانه (پودرها) به داخل ظروف آزمایشگاهی با گردن باریک یا دهانه استفاده می شود. اغلب ، آنها از شیشه و یا پلاستیک با جنس پلی پروپیلن ساخته شده اند.

دکانتور (Separatory Funnel)

دکانتور یا قیف جداکننده یا قیف دکانته یکی از ظروف آزمایشگاهی است که مایعات را بر اساس چگالی از هم جدا می‌کند. شرط انجام این کار چند فازی بودن مایعات است. یعنی دو مایع با هم ترکیب نشوند. یا به عبارتی دیگر دو مایع باید مخلوط باشند.

بالن ( Volumetric )

بالن آزمایشگاهی نوعی از ظروف آزمایشگاهی است که کالیبره شده تا حاوی حجم دقیق در دمای مشخص باشد. از بالن ها برای رقیق سازی دقیق و تهیه محلول های استاندارد استفاده می شود. این ظروف معمولاً به شکل گلابی ، کف صاف و از شیشه یا پلاستیک ساخته می شوند. دهان فلاسک یا با یک درپوش پلاستیکی یا با اتصالی برای قرار دادن یک درپوش PTFE یا شیشه مجهز شده است. علامت گذاری نشان دهنده حجم مایع موجود در هنگام پر شدن تا آن نقطه است.

بورِت (Burette)

بورت وسیله‌ای شیشه‌ای است که به شکل استوانه‌ای عمودی مدرج با شیری در انتها ساخته می‌شود. این وسیله برای ریختن حجم دقیقی از واکنشگرهای مایع در آزمایشهای شیمی مثل سنجش حجمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بورت همراه با ارلن تخلیه در حجم سنجی به کار میرود.

پیپِت (Pippete)

از پیپت ها به طور کلی برای جابجایی مقدار کمی مایع یا هنگام اندازه گیری و توزیع مایع در واحد میلی لیتر استفاده می شود. هنگام اندازه گیری کمتر از 1 میلی لیتر ، میکرو پیپت ها دقیق تر و کاربر پسندتر هستند.

لوله تیِل (Thiele Tube)

یکی از ظروف آزمایشگاهی شیشه‌ای است که معمولاً برای تعیین نقطه ذوب و جوش مواد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار آزمایشگاهی به افتخار شیمیدان آلمانی یوهانس تیل (به آلمانی: Friedrich Karl Johannes Thiele) نامگذاری شده‌است. این ابزار شباهت زیادی به لوله آزمایش دارد با این تفاوت که یک لوله رابط مانند یک دسته قسمت پایینی و میانی لوله را به هم متصل می‌کند.

پیسِت (Wash bottle)

از پیست (Wash Bottle) یا همان آب­فشان، برای شستشوی ظروف آزمایشگاهی همانند لوله‌های آزمایش و بالون‌های ته‌گرد استفاده می‌شود. عملکرد پیست به صورت فشاری می باشد، یعنی بعد از پر نمودن آن‌ها،‌ با فشار دادن بطری،‌ از لوله متصل به آن، مایع با فشار خارج می‌شود که برای شستشوی ظروف به‌کار رود. از پیست در مواردی برای انتقال مایعات نیز بهره می‌گیرند.

کندانسور یا مبرّد (Condenser)

استوانه های درجه بندی، ظروف باریک و بلندی هستند که برای اندازه گیری حجم مایعات استفاده می شوند. آنها برای مخلوط کردن ، هم زدن ، گرم کردن یا توزین در نظر گرفته نشده اند.

اسپاتول

اسپاتول یا کاردک یک ابزار کوچک با تیغه پهن، صاف و انعطاف‌پذیر است. اسپاتول به منظور مخلوط کردن، پهن کردن، مالیدن و برداشتن موادی نظیر خوراک‌ ها، دارو ها، رنگ‌ ها، بتونه و گچ مورد استفاده قرار می‌گیرد.